wrzesień - grudzień 2009 roku

Dwa wielkoformatowe wydruki archiwalnych zdjęć dawnej synagogi w Bielsku zostały powieszone na fasadzie Galerii Bielskiej BWA od strony ul. 3 Maja w Bielsku-Białej. Jedno przedstawia widok synagogi z początku XX wieku, drugie - z września 1939 roku, gdy gmach świątyni żydowskiej został zniszczony przez Niemców.

Synagoga w Bielsku istniała do 1939 roku. Zbudowana według projektu Ludwika Schöne i Karola Korna, była wierną kopią synagogi w Szombathely na Węgrzech. O istnieniu świątyni pomiędzy dzisiejszymi ulicami 3 Maja i Adama Mickiewicza w Bielsku-Białej świadczy pamiątkowa tablica na ścianie Galerii Bielskiej BWA, informująca, iż Dom Modlitwy Żydowskiej stał tu w latach 1881-1939 (tablicę odsłonięto 5 września 1991 roku). Galeria Bielska BWA usytuowana jest dokładnie w miejscu dawnej synagogi - w 1960 roku powstał w tym miejscu niewielki Pawilon Plastyków,
który w 1989 roku został rozbudowany i zmodernizowany. Synagoga ta została zniszczona, podobnie jak dwie świątynie żydowskie w sąsiedniej Białej.

 

 

W połowie września 1939 roku miejscowi Niemcy sprowadzili materiały łatwopalne i wybuchowe, podkładając je pod Żydowski Dom Ludowy im. Chaima Bialika w Bielsku oraz trzy świątynie: synagogę postępową w Bielsku przy ul. 3 Maja, synagogę postępową w Białej przy ul. Krakowskiej
i synagogę ortodoksyjną "Ahawas Tora" w Białej przy ul. Szpitalnej. Pod płonące budynki nie dopuścili straży pożarnych. W miejscu spalonego Żydowskiego Domu Ludowego z łaźnią, salą teatralną i gimnastyczną po wyremontowaniu urządzono składy (obecnie mieści się tu Teatr Lalek "Banialuka"), a zamiast synagogi w Bielsku urządzono basen przeciwpożarowy - przypomina Jacek Proszyk, historyk z Bielska-Białej.

 

Jacek Proszyk zaznacza jednocześnie, iż relacje dotyczące daty spalenia synagog różnią się od siebie, źródła podają daty 13, 14 lub 15 września 1939 roku. Spaloną synagogę Niemcy wkrótce zniszczyli doszczętnie. Wojnę przetrwały tylko fundamenty. Upamiętnieniem tego wydarzenia sprzed 70. laty będzie umieszczenie na fasadzie Galerii Bielskiej BWA od strony ul. 3 Maja wielkoformatowych wydruków archiwalnych zdjęć bielskiej synagogi, zarówno z okresu jej architektonicznej świetności,
jak i ruiny. Zdjęcia pochodzą z archiwów Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Bielsku-Białej oraz Jacka Proszyka, współorganizatorów przedsięwzięcia.

 

 

 

Spotkanie autorskie z Jackiem Proszykiem
"O synagogach, modlitwach i ceremoniach oraz życiu społeczności żydowskiej w Bielsku i Białej"

3 grudnia 2009 roku o godz. 17.00
Wstęp wolny.