Małgorzata Skałuba-Krentowicz 

Ceramika to tradycyjna technika tworzenia obiektów artystycznych i przedmiotów użytkowych od zarania dziejów. Jej historia w sposób bardzo wyraźny i naturalny daje możliwość poznania i kontaktowania się z innymi kulturami. Między innymi dlatego, kilka lat temu, w Pracowni Ceramiki Zakładu Rzeźby Instytutu Sztuki w Cieszynie Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach zrodził się pomysł tworzenia ceramicznych instrumentów i obiektów dźwiękowych, których pierwowzory pochodzą z różnych kultur i z różnych stron świata. Inspiracją stała się lektura książki Barrego Halla „From Mud to Music". Poszukując nowych przestrzeni w doświadczaniu sztuki, zespół ceramików: Małgorzata Skałuba-Krentowicz, Katarzyna Handzlik-Bąk oraz Daniel Badura, skupił swoją uwagę na niekonwencjonalnych cechach wypalonej gliny, na jej właściwościach akustycznych - na brzmieniu. Rozpoczęto realizację projektu, który dotyczył badania możliwości konstruowania nietradycyjnych instrumentów muzycznych z wykorzystaniem technik ceramicznych. Tytuł roboczy projektu brzmiał - Akademia Dźwięków Ziemi, ponieważ w trakcie pracy nad nim okazało się, iż dźwięki wydobywane z obiektów zbudowanych z gliny, czyli z ziemi, bardzo przypominają naturalne odgłosy Ziemi. Zderzenie gradu lub deszczu z twardą powierzchnią dachu, głosy cykad na polu latem, uderzenie fal o brzeg, odgłosy burzy, to zjawiska dźwiękowe składające się z tysięcy osobnych dźwięków, to naturalne analogie, będące często inspiracją muzycznych struktur dla dawnych i współczesnych kompozytorów. Ta obserwacja skłoniła zespół do bardziej teoretycznego poznania tego zagadnienia. Okazało się, iż dźwięki Ziemi mają własną klasyfikację. Geofony to dźwięki przyrody nieożywionej, wywoływane przez wiatr, wodę, zjawiska geologiczne. Biofony to odgłosy przyrody ożywionej, odgłosy życia, np. odgłosy zwierząt, a antrofony to dźwięki emitowane przez technologię, wytwarzane przez człowieka, to m.in. język, to także muzyka.

Po pierwszych zaskakujących doświadczeniach z „brzmieniem gliny" zespół Pracowni Ceramiki zwrócił się z prośbą o pomoc i zaprosił do współpracy kolegów muzyków z Instytutu Muzyki Wydziału Artystycznego, Krzysztofa Gawlasa i Karola Pykę, którzy dokonali pierwszych nagrań dźwięków ceramicznych instrumentów i obiektów dźwiękowych. Każdy instrument został opisany i zarejestrowany, nagrano sample, a całość dźwiękowego materiału, pochodzącego również z późniejszych sesji nagraniowych, rejestrowano na płytach CD. Niewątpliwie przełomowym wydarzeniem tego etapu projektu była kompozycja Krzysztofa Gawlasa „Sonar 6". Utwór powstał w odpowiedzi na Call For Music - apel organizatorów Linux Audio Conference 2009. Rezultat dźwiękowy utworu okazał się na tyle interesujący, iż autor został poproszony o udostępnienie nagrania dla celów demonstracyjnych systemu WFS w Casa della Musica (Parma, Włochy). W budowanie instrumentów ceramicznych i obiektów dźwiękowych bardzo zaangażowali się studenci Instytutu Sztuki. Tworząc swoje obiekty, wykazali się dociekliwością, pomysłowością i cierpliwością, wnosząc znaczący wkład w ceramiczne instrumentarium, a komputerowe rejestracje brzmienia kolejnych instrumentów powstawały dzięki zaangażowaniu i pracy studentów Instytutu Muzyki.

W marcu 2011 roku członkowie zespołu połączonych Instytutów Muzyki i Sztuki Wydziału Artystycznego - wykładowcy i studenci - z satysfakcją przedstawili dorobek projektu Akademia Dźwięków Ziemi w Sali Wystawowej Cieszyńskiego Zamku. Wernisaż stał się rodzajem artystycznej prezentacji, angażującej całe spektrum środków - efektów wizualnych, obrazów, obiektów i światła, wreszcie dźwięków realnych, akustycznych z ich komputerowymi przetworzeniami oraz dźwiękami syntetycznymi.

W roku 2012 w ramach projektu Akademia Dźwięków Ziemi wydano płytę pt. „Rite of the Earth" z zarejestrowanymi ośmioma utworami Krzysztofa Gawlasa wykorzystującymi dźwięki ceramicznych instrumentów i obiektów dźwiękowych oraz ich komputerowe przetworzenia. Utwory z tej płyty były wielokrotnie prezentowane publicznie w kraju i za granicą. Cykl wystąpień, referatów i prezentacji rozpoczął się w 2012 roku w Center for Computer Research in Music and Acoustics (CCRMA), w Stanford University, California, USA, na konferencji Linux Audio Conference 2012. Kolejne miejsca wystąpień i prezentacji to m.in. Akademia Muzyczna w Poznaniu - 42 Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej Poznańska Wiosna oraz Maynooth University, Irlandia. Już po zakończeniu projektu Akademia Dźwięków Ziemi, wydarzeniem muzycznym o doniosłym znaczeniu stał się koncert „Dźwięki natury a natura dźwięków". Jego prapremiera odbyła się w Auli Uniwersyteckiej Wydziału Artystycznego w Cieszynie w 2014 roku. Studencka Orkiestra Symfoniczna wykonała utwór Karola Pyki „Pieśń o stworzeniu", w której brzmienie profesjonalnej orkiestry symfonicznej wzbogacono o instrumenty ceramiczne. Na potrzeby wykonania tego utworu wykorzystano zarówno instrumenty zbudowane w ramach projektu, bez konkretnego przeznaczenia wykonawczego, jak i te specjalnie skonstruowane z uwagi na to wydarzenie. Instrumenty zbudowano w oparciu o istniejący zapis partyturowy i precyzyjnie wystrojono.

Twórcze poszukiwania współczesnych artystów obejmują coraz to nowe obszary. Postępuje rozwój sztuk audiowizualnych, wszystko nabiera tempa, a co za tym idzie, staje się bardziej powierzchowne. Coraz mniej jest miejsca na tworzenie w takich obszarach sztuki, w których zmaganie się z materią, po wielokroć powtarzane próby w celu osiągnięcia satysfakcjonującego rezultatu, wymagają czasu, by dzieło mogło powstać. Poszukiwanie wspólnej formy dla odmiennych rodzajów artystycznej ekspresji, jakimi są plastyka i muzyka - forma i dźwięk, wymagało od przedstawicieli obu światów otwarcia na tę odmienność, a osiągnięcie równowagi pomiędzy walorami sonorystycznymi, estetycznymi i ergonomicznymi instrumentów ceramicznych wymagało czasu i pracy czyli doświadczenia.