Porządna dziewczyna / A Girl Like Her / A Girl Like Her
48 ' , 2011 USA reżyser: Ann Fessler / montaż: Ann Fessler / produkcja: Circle A Studio / agirllikeher.com/

Dokument Ann Fessler odkrywa wstydliwą i nieznaną szerzej kartę z historii Stanów Zjednoczonych. W latach 50. i 60. XX wieku zajście w nieślubną ciążę skazywało na ostracyzm społeczny nie tylko kobietę, ale też jej najbliższą rodzinę. Miliony brzemiennych dziewczyn było wydalanych ze szkół, wyrzucanych z domów przez własnych rodziców i umieszczanych w specjalnych ośrodkach, gdzie - ukryte przed wzrokiem świata - czekały na poród. Po nim natychmiast odbierano im noworodki, które trafiały do sierocińców bądź rodzin zastępczych. Matkom zaś kazano trzymać całą sprawę w tajemnicy i zapomnieć, że kiedykolwiek nosiły w swoim łonie dziecko. Ale czy o czymś takim można zapomnieć? Tylko niektórym z bohaterek udało się po latach odnaleźć rodzonego syna czy córkę. Dokument Fessler zrobiony został za pomocą metody „found footage". Na ekranie oglądamy fragmenty starych filmów prezentujących oficjalny, sielski i anielski wizerunek amerykańskich rodzin i amerykańskich miast. Ze ścieżki dźwiękowej natomiast dobiegają nas przejmujące historie kobiet, które stały się ofiarami hipokryzji i bezdusznego systemu. Ich twarze - te sprzed lat i te dzisiejsze - zobaczymy dopiero w epilogu. (bż)

Ciągle wierzę / This is Me / Ciągle wierzę
40 ' , 2011 Polska reżyser: Magdalena Mosiewicz / zdjęcia: Magdalena Mosiewicz / montaż: Aleksandra Panisko / produkcja: Follow Me Film Production / ciaglewierze.blogspot.com/

Magda Mosiewicz, opowiadając historię Ewy Hołuszko, nie musiała kreować metafory. Chciałoby się powiedzieć, że metafora tam po prostu była, tak silnie życiorys Ewy narzuca myśl o dwóch przemianach. O transformacji osoby i transformacji kraju. Pierwsza zresztą na najgłębszym poziomie to nie tyle przemiana, ile korekta - chirurgiczna korekta płci, bo Marek Hołuszko od zawsze wiedział, że jest kobietą. Teraz po prostu może być sobą. Społecznie jednak, to wielka zmiana, podobnie jak głęboko społecznie zmieniła się Polska po 1989 r. Marek o te zmiany walczył, był współtwórcą Solidarności, doradzał strajkom w placówkach podległych resortom siłowym, w stanie wojennym działał w konspiracji, aresztowany, w śledztwie nie sypnął nikogo z kolegów. Jakim domem jest teraz wolna Polska dla Ewy Hołuszko? I czy jest taką Polską, o jaką walczył Marek?
Ewa ciągle wierzy, że zmiany są możliwe, jeśli się o nie uparcie walczy. Trudno o bardziej wiarygodną rzeczniczkę tej wiary. (mn)

Burmistrz / Mayor / El alcalde
81 ' , 2012 Meksyk reżyser: Emiliano Altuna & Carlos Federico Rossini & Diego Enrique Osorno / zdjęcia: Carlos Federico Rossini / montaż: Pedro G.García / produkcja: IMCINE - FORPROCINE, Bambu Audiovisual / https://www.facebook.com/El.Alcalde.Documental

Wypełnione luksusowymi rezydencjami San Pedro Garza Garcia, położone na przedmieściach północnomeksykańskiego Monterrey, to najbogatsza gmina Ameryki Łacińskiej. Jego burmistrz, Maurizio Fernandez Garza to postać nietuzinkowa, nawet biorąc pod uwagę egzotyczne standardy meksykańskiej polityki. Pod jego rządami San Pedro kwitnie nowymi inwestycjami, co więcej - stanowi enklawę spokoju w ogarniętym wojną z kartelami Meksyku. Dysponując siatką własnych agentów, zdobywających informacje nie zawsze legalnymi metodami, w mafijnym stylu usunął z miasta zorganizowaną przestępczość. Niepokorni gangsterzy zazwyczaj lądują z dziurą w głowie w bagażniku własnego samochodu. Twórcy filmu towarzyszą burmistrzowi z kamerą podczas oficjalnych wystąpień, ale też rejestrują jego tyrady wygłaszane w wypełnionej niesamowitymi kuriozami rezydencji. Udało im się nawet uzyskać dostęp do rodzinnych archiwów, które rzucają ciekawe światło na genezę poglądów Maurizia. San Pedro zapewne boryka się z innego rodzaju problemami niż reszta Meksyku, ale postać rządzącego miastem milionera stawiającego się ponad prawem uosabia problemy kraju, w którym polityka zbyt często wiąże się z przemocą. (kw)

Z kamerą wśród ludzi / Framing the Other / Framing the Other
25 ' , 2011 Holandia reżyser: Ilja Kok & Willem Timmers / zdjęcia: Yidnekachew Shumete / montaż: Tracy Pallant, Willem Timmers / produkcja: I CAMERA YOU productions / framingtheother.wordpress.com/

Z kamerą wśród ludzi to dokument o zagrażającej tożsamości społeczności tradycyjnych współczesnej turystyce. Relacja popytu i podaży przekształca członków afrykańskiego plemienia w merkantylnie myślące podmioty przemysłu turystycznego. Plemię Mursi, znane zachodnim turystom głównie z kobiecych ozdób w postaci krążków umieszczanych w naciętej wardze, dąży do zwiększenia swojej turystycznej atrakcyjności. Członkowie plemienia odchodzą od zwyczajowych strojów i barw, czyniąc je bardziej „egzotycznymi", aby naciągnąć „białych" na większe kwoty za zdjęcia. W tej spirali oczekiwań, które obie strony wzajemnie na siebie projektują, jedni i drudzy tracą coś ze swej tożsamości, biorąc udział w starannie przygotowanym spektaklu. Refleksja po przedstawieniu natomiast może być bolesna. Mursi są uzależnieni od turystyki. Zarzucili swój tradycyjny tryb życia na rzecz zarabiania pieniędzy. Ten krótki dokument, skupiający się na jednej holenderskiej turystce i jednej kobiecie Mursi, zderzając ich wypowiedzi, nie podpowiada rozwiązania schizofrenicznej sytuacji. Bawi, wstrząsa i uświadamia. (fg)

Hegel i motyl / Hegel & The Butterfly / Hegel i motyl
5 ' , 2011 Polska reżyser: Bartosz Warwas / zdjęcia: Ernest Wilczyński / montaż: Ireneusz Dzieduch / produkcja: PWSFTviT, SF Indeks

Krótki, kreacyjny dokument, w polskiej dokumentalistyce najbliższy chyba tradycji Wojciecha Wiszniewskiego. Działania znanego łódzkiego performera - człowieka-motyla - stały się tu pożywką do ekspresowego wykładu dialektyki naszych dziejów - zbiorowych i indywidualnych. Po tezie i antytezie oczywiście następuje synteza. Czy w życiu będzie właśnie taka, jak w filmie? (mn)

Nigdzie w Europie / Nowhere in Europe / Kein Ort
98 ' , 2009 Niemcy, Polska reżyser: Kerstin Nickig / zdjęcia: Jakub Bejnarowicz, André Frenzel, Piotr Rosołowski / montaż: Karoline Schulz / produkcja: Metro Films, Time Prints Filmproduktion / www.nowhere-in-europe.eu/

Podczas tegorocznego WATCH DOCS zaprezentujemy wyróżniony przez jury 10. edycji festiwalu dokument „Nigdzie w Europie", w reż. Kerstin Nickig, w wersji z audiodeskrypcją - przygotowanej dla osób niewidomych lub słabowidzących.

„Nigdzie w Europie" przedstawia drogę czeczeńskich uchodźców prześladowanych we własnym kraju, którzy za wszelką cenę próbują przekroczyć magiczną granicę strefy Schengen. Kiedy już im się uda - legalnie lub nie - gorączkę ucieczki zastępuje martwy bezruch. Latami koczują w rozmaitych ośrodkach dla uchodźców, składają kolejne aplikacje, wiecznie zmagając się z przekleństwem tymczasowości. Bez dokumentów i znajomości języka nie mogą podjąć praktycznie żadnej pracy, wypłacane przez państwo zasiłki pozwalają jedynie na bierną wegetację. W świetle szokujących historii bohaterów filmu władze państw naszego rejonu Europy wydają się dwuznacznie bezradne wobec niebagatelnego problemu - w 2008 roku Czeczeni byli drugą pod względem liczebności grupą szukającą azylu w UE.

Cyganie głosują / The Gypsy Vote / Cigáni idú do volieb
85 ' , 2012 Słowacja reżyser: Jaroslav Vojtek / zdjęcia: Jaroslav Vojtek, Noro Hudec, Janko Meliš, Tomáš Stanek / montaż: Terézia Mikulášová, Peter Harum / produkcja: Mandala Pictures / www.thegypsyvote.com/en/

Jaroslav Vojtek, który swoimi poprzednimi filmami udowodnił, że chce i potrafi portretować środkowoeuropejską rzeczywistość, tym razem wziął się za temat budzący wiele emocji, szczególnie na Słowacji. Bohaterem jego najnowszego dokumentu jest Vlado Sendrei - romski piosenkarz i aktywista, który postanawia wystartować w lokalnych wyborach samorządowych. To nie lada wydarzenie - gdyby mu się powiodło, zostałby pierwszym romskim przedstawicielem w oficjalnych strukturach władzy. Tyle, że romska społeczność przyzwyczajona do izolacji, nieufnie patrzy na jego wysiłki. Vlado rozpoczyna więc wyborczą kampanię: rozklekotana furgonetka wozi po okolicznych wioskach cała jego ekipę, program kandydata daje się streścić w jednym zdaniu, a w roli wyborczej kiełbasy występuje tanie wino. Tylko czy deklaracje rozochoconych tańcami i alkoholem wyborców można traktować poważnie? I czy Vlado dobrze dobrał sobie współpracowników? Przekonamy się o tym w finale filmu, który, choć pełen humoru (za dramaturgię odpowiada tu Marek Leščák - scenarzysta Martina Sulika), nie nastraja optymistycznie co do szans integracji Romów ze społeczną większością. (kw)

Zezwalam na atak / Permission to engage / Permission to engage
58 ' , 2011 Holandia reżyser: Shuchen Tan / zdjęcia: Hans Fels / montaż: Christine Houbiers / produkcja: VARA, VPRO Backlight

W kwietniu 2010 roku świat zobaczył pochodzące z 2007 roku nagranie z helikoptera Apache ostrzeliwującego cywili, w tym reporterów agencji Reuters, na ulicy Bagdadu. To osławione wideo, zatytułowane przez WikiLeaks Collateral Murder, zostało ujawnione jako jeden z pierwszych dokumentów wykradzionych przez szeregowca Bradley'a Manninga. Shuchen Tan przywraca ludziom zarejestrowanym w tamtym wstrząsającym materiale imiona, życiorysy, rodziny. Docieka, czemu znaleźli się wtedy w feralnym miejscu, dokąd zmierzali. Tworzy wstrząsający i jednocześnie rygorystycznie rzetelny dokument śledczy. Ta odważna dekonstrukcja zbrodni jest z pewnością jednym z najostrzejszych filmowych obrazów antywojennych ostatnich lat. W dokładnej analizie działań armii pomaga reżyserce uczestnik zdarzeń, Ethan McCord - jeden z żołnierzy sił lądowych, którzy przybyli na miejsce po akcji i ratowali ofiary. To zdarzenie na zawsze zmieniło jego życie, a udział w filmie dał mu m. in. możliwość poproszenia o przebaczenie. Bo w dokumencie Suchen Tan występują też rodziny ofiar i ocaleni. Chcą wyjaśnić, co naprawdę i dlaczego stało się tamtego dnia, ale także uczcić pamięć swoich bliskich. (fg)

Diabeł / The Devil / The Devil
7 ' , 2012 Francja reżyser: Jean-Gabriel Périot / montaż: Jean-Gabriel Périot / produkcja: Local Films

Laureat Nagrody im. Jacka Kuronia na WATCH DOCS 2006 za Nawet, jeśli była kryminalistką..., Jean-Gabriel Périot, sławę zawdzięczający głównie krótkim, eksperymentalnym filmom montażowym, powraca na nasz festiwal, by poprowadzić klasę mistrzowską i przedstawić publiczności dwa nowe obrazy. Diabeł ma formę naładowanego buntowniczą energią muzycznego wideo do utworu francuskiej grupy Boogers. W kontrapunkcie do słów piosenki przemawia tu obraz - archiwalia z epoki politycznego przebudzenia Afroamerykanów w latach 50. i 60. (mn)

Plaża szowinistów / The Beach Rampage That Never Was / Era uma vez um arrastao
25 ' , 2005 Portugalia reżyser: Diana Adringa & Mamadou Ba & Bruno Cabral & Joana Lucas & Pedro Rodrigues / produkcja: Artigo 37

Ten znakomity film, zrealizowany przed kilku laty przez znaną portugalską dziennikarkę do dziś pozostaje jedną z lepszych analiz medialnej manipulacji faktami. 10 czerwca 2005 roku na plaży Carcavelos pod Lizboną doszło do incydentu, który do białości rozpalił portugalskie media. Dziennikarze prześcigali się w epatowaniu szczegółami zajść, które po kilku dniach urosły do rangi problemu o zasięgu krajowym. Na podstawie kilku nieostrych zdjęć, ukazujących głównie biegnących po plaży nastolatków, stworzono legendę o kilkusetosobowej bandzie czarnoskórych migrantów, którzy mieli dokonać masowych rabunków wśród (białych) plażowiczów. Po tygodniu od opisywanych zajść medialna histeria osiągnęła apogeum. Zaczęto domagać się zaostrzenia prawa i głowy szefa policji, nieradzącego sobie z rzekomo kilkusetprocentowym wzrostem przestępczości... Diana Andringa najpierw umiejętnie zestawia histeryczne komentarze mediów z zeznaniami zdezorientowanych świadków, by następnie po mistrzowsku zdekonstruować antyimigrancki humbug.

Być tam / Being There / Être là
94 ' , 2012 Francja reżyser: Régis Sauder / zdjęcia: Jérôme Olivier / montaż: Florent Mangeot / produkcja: Shellac Sud

Wszyscy wiemy, że istnieją więzienne oddziały psychiatryczne, ale rzadko zastanawiamy się nad paradoksalnym charakterem tej instytucji. Istotą kary więzienia jest przecież zadanie dolegliwości psychicznej. Tu zaś karana w ten sposób i izolowana jednostka staje się pacjentem, kimś, komu społeczeństwo stara się ulżyć w psychicznym cierpieniu. Do jakiego stopnia w więzieniu jest to w ogóle możliwe? Régis Sauder nie stawia tych pytań abstrakcyjnie, nie rozważa granic odpowiedzialności karnej czy ochrony społeczeństwa. Przygląda się psychiatrom - lekarkom z oddziału psychiatrycznego marsylskiego więzienia Baumettes - i uważnie ich słucha. Jak czuje się w więzieniu, które udaje klinikę, Sophie z dziesięcioletnim stażem? Odczytywane przez nią wprost do kamery, gorzkie, często poetyckie refleksje Sauder czyni jedynym komentarzem do stylistycznie także eksperymentujących, lecz utrzymanych w rygorach vérité zdjęć, dokumentujących codzienną pracę żeńskiego zespołu terapeutycznego. Pacjenci pozostają poza kadrem, kamera koncentruje się na twarzach lekarek i psychoterapeutek. W rezultacie oglądamy swoisty portret „empatii w działaniu" (The Hollywood Reporter), a film Saudera, nie tracąc nic ze swojego surowego ciężaru, jest jednocześnie ciepły, jak uśmiech niezłomnej Aude. Bogatą paletę emocji i znaczeń - nie brak tu także czarnego humoru - współtworzą przemyślane i świetnie montowane zdjęcia Jérôme Oliviera i samego Saudera. (mn)

Brak dowodów / Lack of Evidence / Manque de preuves
10 ' , 2011 Francja reżyser: Hayoun Kwon / zdjęcia: Guillaume Brault / montaż: Oh eun Lee, Hayoun Kwon / produkcja: Le Fresnoy

Eksperymentalny, animowany dokument Kwona Hayouna opowiada przerażającą historię, która dla europejskiej widowni może mieć posmak fantastyki. Nigeryjczyk, który uciekł przed rytualnym mordem z ręki własnego ojca - wioskowego czarownika, usiłuje przekonać europejskich urzędników imigracyjnych o tym, że w kraju grozi mu śmierć. Oszczędny styl surowej animacji podkreśla szokujący przekaz - ale czy przekaz ten wystarczy, bo otrzymać azyl? (kw)

Bezpieczna przystań / Seeking Refuge / Seeking Refuge
20 ' , 2012 Wielka Brytania reżyser: Andy Glynne / produkcja: Mosaic Films

„Historie z życia małoletnich uchodźców" - jak mówi podtytuł filmu - to cykl kilkuminutowych animacji, zrealizowany na zlecenie BBC z okazji Tygodnia Uchodźcy, który w Wielkiej Brytanii obchodzony był w czerwcu tego roku.
Pięcioro bohaterów w wieku od 10 do 17 lat, z różnych stron świata - Afganistanu, Erytrei, Zimbabwe, Iranu i „jednego z państw Eurazji" - opowiada o powodach ucieczki z rodzinnego kraju i trudnościach adaptacyjnych w nowej ojczyźnie. Ich relacje, nagrane specjalnie na potrzeby tego projektu, zostały zilustrowane pięknymi animacjami w stylu dziecięcych rysunków. Za realizację odpowiada studio Mosaic Films, docenione m. in. przez Brytyjską Akademię Sztuk Filmowych i Telewizyjnych (BAFTA) za poprzedni cykl animacji, poświęcony zaburzeniom psychicznym na tle nerwowym.
Projekt o małoletnich uchodźcach powstał w celach edukacyjnych, z myślą o dzieciach i młodzieży z brytyjskich szkół. Odsłaniając kulisy przymusowej emigracji równolatków i ich traumatyczne przeżycia, przyspiesza wzajemną akceptację i adaptację w nowym środowisku.

Durga / Durga / Durga
11 ' , 2012 Kanada reżyser: Paramita Nath / zdjęcia: Anita Doron, Paramita Nath / montaż: Paul Neudorf / produkcja: CHITRA Film & Media / https://www.facebook.com/pages/Durga/153735784663222

„Marzył mi się mąż przystojny i wysoki, przy którym czułabym się szczęśliwa. Inteligentny, dobrze wychowany i posłuszny rodzicom. Kochający ludzi i przez ludzi kochany. Ale marzenia nigdy się nie spełniają" - mówi Durga, wydana za mąż wbrew swojej woli w wieku 14 lat za mężczyznę starszego o lat kilkadziesiąt. Jej intymne zwierzenia to opowieść o tradycji, która jest silniejsza niż prawo.
Mimo że w Indiach obowiązuje zakaz aranżowania ślubów nieletnich, z całego świata najwięcej dziewcząt wydanych za mąż przed ukończeniem 18 roku życia to właśnie Hinduski. Większość pochodzi z obszarów wiejskich i najuboższych grup społecznych. Niechciane małżeństwa skazują je na analfabetyzm, izolację od rodziny i całkowitą zależność od męża. UNICEF alarmuje, że dziewczęta w wieku 10-14 lat są pięć razy bardziej narażone na śmierć w czasie ciąży i porodu niż dwudziestolatki. Każdego roku z powodu komplikacji okołoporodowych umiera około 50 000 nastolatek.
Jednym z najskuteczniejszych sposobów przeciwdziałania takim małżeństwom jest zapewnienie dziewczętom dostępu do edukacji. Pomagają w tym międzynarodowe organizacje humanitarne. Dzięki jednej z nich Durga ma możliwość kontynuowania nauki. W jej życiu pojawił się cień nadziei na odmianę losu.

Jak przetrwać zarazę / How to Survive a Plague / How to Survive a Plague
120 ' , 2012 USA reżyser: David France / zdjęcia: Derek Wiesehahn / montaż: Tyler H. Walk, Todd Woody Richman / produkcja: Public Square Films / surviveaplague.com/

Tytułowa zaraza z filmu Davida France'a to oczywiście AIDS, którego rozprzestrzenianie się w latach 80. w USA przybrało rozmiary prawdziwej epidemii. Sytuacja pogarszała się błyskawicznie, ale rządzący Republikanie uważali, że epidemia AIDS to zasłużona kara dla wszystkich, którzy nie stosują się do boskich przykazań. Tymczasem z dnia na dzień przybywało kolejnych „zadżumionych", dla których skrót HIV oznaczał wyrok śmierci. Jednak skazani wcale nie zamierzali czekać na śmierć z założonymi rękami. W 1987 roku gejowscy aktywiści z Nowego Jorku powołali do życia ACT UP (AIDS Coalition To Unleash Power) - organizację, której działania po dziś dzień są bezprecedensowym wzorem obywatelskiego aktywizmu na najwyższym poziomie. Walka była jednak długa i w najtrudniejszym momencie - prawie desperacka. Znakomite archiwalia wykorzystane w filmie France'a uwieczniły te dramatyczne momenty - jak protest w nowojorskiej katedrze św. Patryka, czy wrzucanie prochów ofiar AIDS za ogrodzenie Białego Domu. W końcu jednak mocy tego prawdziwego ruchu społecznego doświadczył na sobie zarówno rząd USA - który musiał przyznać, że AIDS nie jest tylko problemem gejów i narkomanów, jak i koncerny farmaceutyczne, których leki jak się okazało, wcale nie musiały kosztować fortuny. (kw)

Tłumaczenie listy dialogowej dzięki uprzejmości American Film Festival.

Powrót do artykułu >>